Türk hukukunda yasal mirasçılık, zümre sistemine göre belirlenmektedir. Ölen kişinin; alt soyu birinci zümre, annesi ile babası ve onların alt soyu ikinci zümre, büyükannesi ile büyükbabası ve onların alt soyu da üçüncü zümre mirasçılarını oluşturur. Bir zümrede yasal mirasçı sıfatına sahip bir kişinin bulunması durumunda diğer zümrelere miras payı verilmez. Örneğin ölen kişinin çocuklarının sağ olması durumunda, ölenin anne ve babası mirastan pay alamayacaktır. Ayrıca sağ kalan eş de zümre mirasçıları ile birlikte yasal mirasçı olarak miras hakkına sahiptir. Eş zümre mirasçısı değildir, her zümre ile beraber, değişik oranlarda miras hakkına sahiptir. Eşin tereke üzerindeki miras hakkı Türk Medeni Kanunu’nun 499. Maddesinde düzenlenmiştir.
Sağ kalan eş, birlikte bulunduğu zümreye göre mirasbırakana aşağıdaki oranlarda mirasçı olur:
1. Mirasbırakanın altsoyu ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte biri,
2. Mirasbırakanın ana ve baba zümresi ile birlikte mirasçı olursa, mirasın yarısı,
3. Mirasbırakanın büyük ana ve büyük babaları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa, mirasın dörtte üçü, bunlar da yoksa mirasın tamamı eşe kalır. Üçüncü zümre için dikkat edilmesi gereken husus; ölen kişinin kuzenleri ile eşinin aynı anda mirasçı olamamasıdır. Bu durumda eş mirasın tamamını alacaktır.
BOŞANMA DAVASININ EŞİN YASAL MİRASÇILIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Boşanan eşler birbirlerine mirasçı olamazlar. Ancak boşanma kararı verilmeden önce eşlerden birinin ölmesi durumunda boşanma davası düşer. Ortada bir boşanma kararı bulunmadığı için de sağ kalan eş mirasa hak kazanır. Ancak boşanma sebebi cana kast ise bu durumda eş mirasa hak kazanamaz. Yasal mirasçılar ve atanmış mirasçıların boşanma davasını devam ettirme hakkı vardır. Mirasçılardan birisi bu davaya devam eder ise mahkeme bir kusur değerlendirmesinde bulunacaktır. Verilen karar, sağ kalan eşin kusurlu veya kusursuz olduğu yönünde bir tespit hükmü olacaktır. Sağ kalan eşin kusurluluğunun ispat edilmesi halinde; eşin yasal mirasçılık hakkı sona erecektir. Boşanma davasında yer alan zina, terk, kötü muamele gibi sebepler, davayı açan eş tarafından yapılan ölüme bağlı tasarruflarda mirastan çıkarma gerekçesi olarak kullanılabilir. Davayı açan eşin bu yönde bir tasarrufta bulunduktan sonra ölmesi durumunda sağ kalan eş mirasa hak kazanamayacaktır.
BOŞANMADAN ÖNCE YAPILMIŞ ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR
Boşanan eşler birbirlerine mirasçı olamazlar. Eğer boşanmadan önceki tarihte yapılmış ölüme bağlı tasarruf mevcutsa, bu tasarrufa bağlı haklar da boşanma ile sona erecektir. Ancak boşanma durumunda da boşanan eşin bu tasarrufa bağlı haklardan yararlanacağı, tasarruftan açıkça anlaşılıyorsa bu hak sona ermez. Örneğin vasiyetnamede “eşe tanınan hakların boşansalar dahi geçerli olduğu” yönünde bir hüküm varsa, boşanma ile bu haklar sona ermez, eş mirasa hak kazanır.
Stj. İsmail Can AKSU
KREATİF HUKUK
